Αν συμβαίνει να κάνετε τη δουλειά της επινόησης πολιτισμού,βρείτε τι φοβούνται οι άνθρωποι.Ρίχτε μια ματιά στη σκοτεινή πλευρά των συλλογικών τους φαντασιώσεων.Οι πρωτόγονες κουλτούρες διηγούνται ιστορίες δίπλα στη φωτιά για διάφορες φρικωδίες που παραμονεύουν στα σκοτεινά μέρη της φύσης.Πιο εξελιγμένες κοινωνίες περιορίζουν τους λιγότερο απλούς φόβους τους στο φανταστικό τμήμα της ψυχαγωγίας-επιστημονική φαντασία,ταινίες τρόμου.Σε κάθε περίπτωση,η κουλτούρα επεξεργάζεται το φόβο της και επιχειρεί να τον κάνει ευχείριστο μετατρέποντας την απειλητική πραγματικότητα σε δράμα και συμβολισμό... Η δεκαετία του 1950 ήταν μια περίοδος αφθονίας, μιας ανασφαλούς αφθονίας.Ο κόσμος είχε γίνει πυρηνικός,και ο άνθρωπος είχε τη δυνατότητα να σαρωθεί με τις φοβερές δυνάμεις που είχε ανακαλύψει.Η Ανατολή και η Δύση θα πολεμούσαν με ατομικές βόμβες,και μεις ή θα εξατμιζόμα- σταν ή θα επιστρέφαμε στη Λίθινη Εποχή.Ήταν η εποχή της παράνοιας και της δυσπιστίας.Κουμούνια ενέδρευαν στις σκιές και οι τηνεητζερς ήταν τρελοί.Ο κινηματογράφος απόδωσε αυτούς τους υπόγειους φόβους σαν μια πομπή γιγάντιων τεράτων που καταπατούσαν και ερείπωναν το γνωστό πολιτισμό.Το 1954 τα γιγάντια μυρμήγκια του Them κατέλαβαν τις δεξαμενές του L.A., ατομικές δοκιμές ξεπάγωσαν το τέρας του Τhe Beast From 20.000 Fathoms .Το 1956 πρωτο-εμανίστηκε ο Godzilla μετά από ένα παρόμοιο ανάγωγο ξύπνημα.Τα γιγάντια θηρία αυγάτιζαν-Gorgo,The Deadly Mantis,The Giant Claw,The Giant Behemoth.Μια ραδιενεργός ομίχλη είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα στο The Incredible Shrinking Man.Το τέρας του The Thing έτρωγε ανθρώπους-το πλάσμα του Not Of This Earth ήθελε να κλέψει το αίμα μας. Σχεδόν ο μόνος εξωγήινος στη λαική μυθολογία του '50 με καλές προθέσεις ήταν στο The Day The Earth Stood Still ,όταν ήρθε για να μας σώσει από την πυρηνική τρέλα.Οι θεατές του κινηματογράφου του '50 ζητούσαν να καθησυχαστούν.Είχαν καταβληθεί από τις συνεχείς πληροφορίες πως ήταν αβοήθητοι.Ήθελαν μια διέξοδο,και σχεδόν πάντα οι ταινίες τους τις παρείχαν.Το μήνυμα ήταν πως ο άνθρωπος,ο πολιτισμός και η αμερική θα θριάμβευαν πάνω στην ώρα.Ήταν κάτι παραπάνω από προπαγανδιστικές ταινίες...
Στη δεκατία του '60,ο φόβος εξελίχτηκε και τα μέσα ψυχαγωγίας αντανάκλασαν αυτήν την εξέλιξη.Ήταν μια ενοραματική δεκαετία και τα αποτελέσματα αυτής της ενόρασης συγκρούονταν με ένα οχυρωμένο κατεστημένο.Το Dr.Strangelove του Κιούμπρικ σημειώνει οτι σταματήσαμε να ανησυχούμε για την βόμβα...φοβόμασταν τους ανθρώπους που έπαιζαν μαζι της.Γελάσαμε μαζί τους,γιατί καταλάβαμε οτι δεν πρόκειται να υπάρξει ευτυχισμένο τέλος σ'αυτή την ιστορία.Αργότερα ο εξωτερικός φόβος μεταμορφώθηκε σε εσωτερικό.Η δολοφονία Κένεντυ και οι ζοφεροί φόβοι που δημιουργήθηκαν ακολούθως,φόβοι τεραστίων σκοτεινών συνομοσιών που ήταν αδύνατο να καταπολεμηθούν,γέννησε μια σχεδόν παγκόσμια δυσπιστία απέναντι στις κυβερνήσεις.Στο Μποννυ και Κλάιντ του Αρθρουρ Πεν ,οι ασεξουαλικές δυνάμεις του νόμου πολυβολούν τους ληστές τραπεζών,αντιήρωες εραστές,σε οργασμιακό θάνατο.Το Wild Buntch του Πέκινπα δείχνει τη χαρωπή σφαγή των στρατιωτών του πολιτισμού.Στο Easy Rider xαμογελαστοί χωρίατες φασίστες σκοτώνουν τους μοτοσυκλετιστές στέλνοντας τους κατευθείαν στη νιρβάνα.O Μαικλ Κεην βασανίζεται από παραισθησιακούς φόβους τύπου βασανιστηρίων μυστικής αστυνομίας στο The Ipcress File.Στη δεκαετία του '60 παρακαλούσαμε για σωτήρες.Οι εξωγήινοι ήταν οι πρώτοι υποψήφιοι.Οι εξωγήινοι,τώρα πια,ήταν χρυσά όντα μέ ένα τρίτο μάτι,ψυχροί,ικανοί, και έντιμοι σαν τον Σποκ,ή απλώς αινιγματικοί σαν τον μονόλυθο του Space Odyssey 2001
Αργότερα η κουλτούρα γύρισε στον ευατό της,Περάσαμε στην εποχή του υπερθετικού,της ανάλυσης,του ψυχο-μπλα-μπλα και του τζόκινγκ.Συνηθισμένοι να ζούμε με άγχος,αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε το φόβο σαν γαργαλιστικό προιόν.Καρχαρίες,μέλισσες,τεξανοί με ηλεκτρικά πριόνια,ζωντανοί νεκροί, έρχονταν να παραδώσουν δυσάρεστα αλλά ακατανίκητα τινάγματα.Ακόμα και τα παιδιά συνήθισαν στην ιδέα του φόβου σαν παιχνίδι με την ασταμάτητη τροφοδοσία τους με Αlice Cooper, Godzilla και Kiss.Η ψυχαγωγία του φόβου έπαισε ποιοτικά με την μεγάλη εισπρακτική επιτυχία του Εξορκιστή.Το σινεμά βρέθηκε να παίζει το ρόλο που παίζει το τρενακι στο Λουνα Παρκ.
Στη δεκαετία του '80 οι πανκς και οι survivalists μας λένε πως δεν υπάρχει μέλλον,οι περιβαλλοντολόγοι λένε πως κυκλοφορούμε μέσα σε ένα μίασμα καρκινογόνων,τοξινών και διαρροών ακτυνοβολίας.Τίποτα δεν είναι ασφαλές πια.Διάφοροι καταφεύγουν στην παρηγοριά του ιησού,του φασισμού ή αγοράζουν όπλα.Το είδος των ιστοριών του Στέφεν Κίνγκ προσφέρει ένα κόσμο όπου τα πάντα είναι απειλητικά.Ο τρόμος παραμονεύει σε οικεία μέρη.Τηλεκινητικά κορίτσια καταστρέφουν την κολεγειακή γιορτή(Carrie),άδεια ξενοδοχεία κάνουν τους συγγραφείς ψυχοπαθείς (The Shining).Η κύρια δράση γίνεται σε ένα φόντο φορτισμένο από σεξουαλικότητα και μαζικές σφαγές.Τα περισσότερα θέλγητρα βρίσκονται σε μια μήτρα σκοτεινιάς,σε μια τεράστια οθόνη και ήχο Ντόλμπυ.Είναι πολύ πιθανό το σήριαλ τουStar Wars να κρατήσει για τα επόμενα εικοσι χρόνια-αν κρατήσει τόσο πολύ ο πολιτισμός. Η ιδέα της αγαθής επέμβασης από το διάστημα πέθανε όταν το Αlien έγινε επιτυχία.Οι καλοί εξωγήινοι είχαν το κύκνειο άσμα τους στο Close Encounters του Σπίλμεργκ.
Όταν υπολογισμένες δόσεις,είτε φόβου είτε φυγής,γίνουν από μόνες τους μια μορφή ψυχαγωγίας,τείνουν να συμπεριφέρονται σαν εθιστικά φάρμακα.Το κοινό αποκτά μια αντοχή,τα σοκ πρέπει να γίνονται όλο και ποιο ισχυρά,και το κατοπινό μασαζ περισσότερο καθυσηχαστικό με έναν παράλογο τρόπο.Πρίν 50 χρόνια,ο Λουγκοζι και ο Καρλοφ έκαναν τις τρίχες των ανθρώπων να σηκώνονται.Τώρα παίζονται τα πρωινά του Σαββάτου στην τηλεόραση για να γελάνε τα παιδιά,μαζι με διαφημίσεις για δρακουλίνια.Ο πουριτανός μέσα μου αρχίζει να πιστεύει πως είναι καιρόςγια μια πολιτισμική ξηρασία.Όταν η ψυχαγωγία γίνεται τόσο σούπερ φτάνουμαι στο σημείο του Καλιγούλα,όπου η φαντασία και η πραγματικότητα εναλλάσσονται κατα βούληση,και το τρυπημένο μάτι ή η βόμβα νετρονίου είναι εξ ίσου φανταστικά.Η άλλη εναλλακτική κατάσταση είναι να βρεθούμε να καθόμαστε στα ερείπια,λέγοντας τρομακτικές ιστορίες γύρω απο τη φωτιά.
Στη δεκαετία του '80 οι πανκς και οι survivalists μας λένε πως δεν υπάρχει μέλλον,οι περιβαλλοντολόγοι λένε πως κυκλοφορούμε μέσα σε ένα μίασμα καρκινογόνων,τοξινών και διαρροών ακτυνοβολίας.Τίποτα δεν είναι ασφαλές πια.Διάφοροι καταφεύγουν στην παρηγοριά του ιησού,του φασισμού ή αγοράζουν όπλα.Το είδος των ιστοριών του Στέφεν Κίνγκ προσφέρει ένα κόσμο όπου τα πάντα είναι απειλητικά.Ο τρόμος παραμονεύει σε οικεία μέρη.Τηλεκινητικά κορίτσια καταστρέφουν την κολεγειακή γιορτή(Carrie),άδεια ξενοδοχεία κάνουν τους συγγραφείς ψυχοπαθείς (The Shining).Η κύρια δράση γίνεται σε ένα φόντο φορτισμένο από σεξουαλικότητα και μαζικές σφαγές.Τα περισσότερα θέλγητρα βρίσκονται σε μια μήτρα σκοτεινιάς,σε μια τεράστια οθόνη και ήχο Ντόλμπυ.Είναι πολύ πιθανό το σήριαλ τουStar Wars να κρατήσει για τα επόμενα εικοσι χρόνια-αν κρατήσει τόσο πολύ ο πολιτισμός. Η ιδέα της αγαθής επέμβασης από το διάστημα πέθανε όταν το Αlien έγινε επιτυχία.Οι καλοί εξωγήινοι είχαν το κύκνειο άσμα τους στο Close Encounters του Σπίλμεργκ.
Όταν υπολογισμένες δόσεις,είτε φόβου είτε φυγής,γίνουν από μόνες τους μια μορφή ψυχαγωγίας,τείνουν να συμπεριφέρονται σαν εθιστικά φάρμακα.Το κοινό αποκτά μια αντοχή,τα σοκ πρέπει να γίνονται όλο και ποιο ισχυρά,και το κατοπινό μασαζ περισσότερο καθυσηχαστικό με έναν παράλογο τρόπο.Πρίν 50 χρόνια,ο Λουγκοζι και ο Καρλοφ έκαναν τις τρίχες των ανθρώπων να σηκώνονται.Τώρα παίζονται τα πρωινά του Σαββάτου στην τηλεόραση για να γελάνε τα παιδιά,μαζι με διαφημίσεις για δρακουλίνια.Ο πουριτανός μέσα μου αρχίζει να πιστεύει πως είναι καιρόςγια μια πολιτισμική ξηρασία.Όταν η ψυχαγωγία γίνεται τόσο σούπερ φτάνουμαι στο σημείο του Καλιγούλα,όπου η φαντασία και η πραγματικότητα εναλλάσσονται κατα βούληση,και το τρυπημένο μάτι ή η βόμβα νετρονίου είναι εξ ίσου φανταστικά.Η άλλη εναλλακτική κατάσταση είναι να βρεθούμε να καθόμαστε στα ερείπια,λέγοντας τρομακτικές ιστορίες γύρω απο τη φωτιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου